Versterken gemeenteraad: Statuut lokale mandataris

Deontologische commissie

Sinds het begin van dit jaar is het verplicht voor een lokaal bestuur om een deontologische commissie op te richten, als aanvulling op de reeds bestaande deontologische code voor mandatarissen. Wat betreft de samenstelling en bevoegdheden, wordt er zoveel mogelijk autonomie aan de lokale besturen overgelaten. De enige vereiste is dat de deontologische commissie minstens één vertegenwoordiger per fractie in de gemeenteraad moet hebben, zodat de oppositie niet buitengesloten wordt. Daarnaast hebben de lokale besturen de mogelijkheid om bijvoorbeeld externe vertegenwoordigers in de commissie te laten zetelen (zij hebben in tegenstelling tot raadsleden geen recht op presentiegeld). Als de deontologische commissie een inbreuk constateert na een onderzoek, kan zij zelf een berisping uitspreken of de zaak overlaten aan de gemeenteraad of de districtsraad voor een uitspraak. Dit biedt maximale autonomie.

De verplichte deontologische commissie is het resultaat van de huidige tijdsgeest, waarin er steeds meer aandacht is voor integriteit en deontologie bij het uitoefenen van een politiek mandaat. De deontologische code, samen met de deontologische commissie, vormen krachtige instrumenten die ervoor zorgen dat een lokaal bestuur zelfregulerend streeft naar een ‘goede’ werking.

Het proces om een inhoudelijk sterke deontologische code te creëren, is daarom van cruciaal belang. De code dient namelijk als een hulpmiddel om mandatarissen te beschermen tegen integriteitsrisico’s. Dit wordt bereikt door middel van overleg met alle bestuurders om afspraken te maken over de regels en voorwaarden die gelden voor hun handelen. Het helpt problemen te voorkomen met betrekking tot vermeende deontologische schendingen. De oprichting van de deontologische commissie vormt een goede gelegenheid om dit debat opnieuw aan te gaan.

Nieuw: De akte van opvolging voor burgemeesters

Tijdens de ministerraad van 26 mei 2023 is besloten om de akte van opvolging voor burgemeesters te introduceren. Voortaan kan de Vlaamse Regering een burgemeester benoemen voor een ambtsperiode van minder dan zes jaar, op voorwaarde dat er een geldige opvolgingsakte is en de opvolging plaatsvindt op 1 oktober van het vierde jaar van de ambtsperiode. Daarnaast moet de opvolger tot dezelfde fractie behoren als de vertrekkende burgemeester.

De opvolgingsakte is een belangrijk document waarin de einddatum van het burgemeesterschap en de naam van de opvolger worden vermeld. Het regelt officieel de overgang van de functie. Zodra de vermelde einddatum in de opvolgingsakte is bereikt, treedt automatisch het ontslag van de burgemeester in werking. Dit betekent dat de burgemeester automatisch aftreedt en zijn functie niet langer uitoefent.

Voor schepenen en de voorzitter van het bijzonder comité voor de sociale dienst blijft de akte van voordracht bestaan. Dit betekent dat er een apart document wordt gebruikt om de voorgestelde kandidaten voor deze functies aan te duiden. Zelfs voor de functie van burgemeester blijft de benoemingsakte geldig in bepaalde situaties. Bijvoorbeeld, als de opvolger die in de opvolgingsakte wordt genoemd overlijdt of afstand doet van zijn of haar mandaat, kan de akte van voordracht worden gebruikt om een nieuwe kandidaat voor te dragen als burgemeester. Het behoud van de akte van voordracht biedt flexibiliteit en een juridisch kader voor het geval er zich onvoorziene omstandigheden voordoen tijdens het opvolgingsproces.

Uittredingsvergoeding en cumulatie

Er zijn recent belangrijke veranderingen opgetreden met betrekking tot de uitkering na vertrek van een aftredend burgemeester en de cumulatie ervan.

Een significante verandering is dat de cumulatie van een werkloosheidsvergoeding met een uitkering na vertrek niet langer is toegestaan. Dit betekent dat het niet meer mogelijk is om een aanvullende uitkering te ontvangen na vertrek als men ook recht heeft op een werkloosheidsvergoeding. Het doel van deze maatregel is om de cumulatie van verschillende uitkeringen te beperken en een meer rechtvaardig en evenwichtig systeem te creëren.

Conclusie

De genoemde initiatieven zijn belangrijke stappen die de Vlaamse overheid heeft genomen om de gemeenteraad te versterken als het kloppende hart van de lokale democratie. Het is een uitdagende opgave om de gemeenteraad als centrum van de lokale democratie te versterken, maar met de hulp van Trifinance met haar expertise als consultancybureau klaar om lokale besturen tijdens dit proces te ondersteunen en te begeleiden. Bij TriFinance kunnen we lokale besturen ondersteunen en begeleiden in dit proces. Met onze expertise, jarenlange ervaring en diepgaande kennis van het lokale bestuurslandschap kunnen we helpen om de uitdagingen en complexiteiten aan te pakken die gepaard gaan met het versterken van de gemeenteraad.