Wijzigingen decreet lokaal bestuur

Sinds de inwerkingtreding heeft het decreet meerdere wijzigingen ondergaan, waarvan de meest recente op 29 maart van dit jaar. Deze wijzigingen zijn in lijn met de beleidsdoelstellingen uit de Beleidsnota Binnenlands Bestuur. Ze hebben specifieke doelen, waaronder het vereenvoudigen van de verzelfstandigings- en samenwerkingsvormen, het vergroten van de transparantie in het overheidslandschap, en het stimuleren van gemeentefusies voor meer bestuurskracht en beleidsautonomie.

De aanpassingen verbeteren de organisatie en werking van gemeenten en OCMW’s, evenals het statuut van lokale mandatarissen, personeelszaken en lokale financiën. Daarnaast bieden ze verduidelijking over de toezichtregeling voor politiezones en faciliteren ze vrijwillige gemeentefusies. Bovendien wordt de initiatieffase bij volksraadplegingen gedigitaliseerd.

Leentje Osselaer, Expert Manager bij TriFinance Public Sector, deelt haar waardevolle opinie over de impact van deze wijzigingen en de voordelen voor de Vlaamse gemeenten en OCMW’s.

We gaan dieper in op enkele van deze wijzigingen:

Verzelfstandigings – en samenwerkingsvormen

De voorgestelde wijzigingen met betrekking tot verzelfstandiging en samenwerking van lokale besturen hebben tot doel deze processen te optimaliseren, harmoniseren en professionaliseren.

Een belangrijke verandering is dat het OCMW nu alleen nog maar de meerwaarde hoeft aan te tonen om toe te treden tot of een vereniging of vennootschap van privaatrecht voor woon-en zorgcentra, of om er zelf een op te richten. Dit biedt het voordeel dat de welzijnsvereniging autonomie krijgt om een eigen rechtspositieregeling vast te leggen, terwijl de motivatie voor deze rechtsvorm nog steeds vereist blijft.

Bestuur, mandatarissen en personeel

Mandatarissen kunnen nu een individuele constructieve motie van wantrouwen indienen tegen de raadsvoorzitter, wat de vervanging van de zittende voorzitter mogelijk maakt zonder de goede werking van de raad in gevaar te brengen.

Leentje Osselaer, Expert Manager Public Sector, benadrukt het belang van deze wijziging: “Dit zal de continuïteit in het beslissingsproces ten goede komen wanneer een gemeenteraad onwerkbaar wordt en de enige oplossing is om iemand anders aan te stellen als voorzitter.”

Het decreet stelt voorwaarden aan de overdracht van personeel tussen een gemeente, een autonoom gemeentebedrijf, het OCMW en een OCMW-vereniging of intergemeentelijk samenwerkingsverband waarin de gemeente (het OCMW) participeert. Deze voorwaarden zijn gebaseerd op de overdrachtsregeling in de Europese Richtlijn 2001/23/EG van 12 maart 2001, die personeelsleden na de overdracht hun dienstverband, graad, anciënniteit, prestatieregeling en salarisschaal laat behouden. 

Bij fusies is het cruciaal om alle medewerkers van de samengevoegde gemeente over te dragen naar de nieuwe gemeente, met behoud van hun verworven rechten. Daarnaast worden de voormalige adjunct-algemeen directeur en adjunct-financieel directeur passend ingeschaald op A-niveau. 

Leentje Osselaer onderstreept het belang van interne mobiliteit: Het is al een hele uitdaging om de juiste mensen op de juiste plaats te krijgen en te behouden. Momenteel ontbreekt echter een regeling voor de overdracht van personeel uit verschillende grondgebieden, zoals bij regiovorming, hoewel het Decreet regiovorming wel de term 'regiomobiliteit’ noemt.“

Lokale financiën

Op financieel gebied worden verduidelijkingen doorgevoerd om het begrip kredieten helder te definiëren. Een krediet verwijst naar het bedrag voor ontvangsten en uitgaven binnen één boekjaar, dat door de raad wordt toegekend aan het uitvoerend orgaan in de financiële nota van het meerjarenplan of de aanpassing ervan.  Ook wordt een regeling ingevoerd waarmee kredieten voor het lopende jaar binnen datzelfde jaar kunnen worden vastgesteld en wordt de overdracht van kredieten naar het volgende boekjaar verduidelijkt.

Daarnaast wordt de verplichting van de dubbele handtekening in het kader van gezamenlijk thesauriebeheer tussen gemeente en OCMW opgeheven. De financieel directeur krijgt nu de autonomie om girale geldtransfers tussen de rekeningen van de gemeente en het OCMW uit te voeren, wat zorgt voor een efficiënter thesauriebeheer.

Leentje Osselaer legt uit: “De dubbele handtekening werd ingevoerd voor interne controle en het 4-ogen principe, waarbij de financieel directeur alleen betalingen mag verrichten in opdracht van de algemeen directeur. Gezien de afschaffing beperkt blijft tot transfers tussen OCMW en stad/gemeente, vergemakkelijkt dit de interne werking. Het is een logisch gevolg van de integratie en maakt het gemakkelijker om een globaal kasbeheer te organiseren. ”

Het debiteurenbeheer wordt beter afgestemd op het armoedebeleid met een doelgroepgericht ‘globaal debiteurenbeheer’. Hierdoor kunnen invorderingskosten worden verminderd door de invorderingen over de diensten te centraliseren. Er kan ook een centraal afbetalingsplan worden opgesteld voor burgers die zich in een situatie van armoede bevinden.

Leentje Osselaer legt de nadruk op de waarde van deze aanpak: “Op dit moment is de realiteit dat bepaalde facturen simpelweg niet betaald kunnen worden, zoals belastingen, schoolfacturen en andere." De berichten over 'lege brooddozen' liegen er niet om. Een proactieve aanpak vanuit de lokale overheid en mogelijke steunmaatregelen die worden opgenomen in de budgetten, zullen onnodig debiteurenbeheer beperken.”

Faciliteren van vrijwillige fusies van gemeenten: districtsvorming

Om fusies tussen grotere gemeenten en centrumsteden te bevorderen, wordt een eerste wijziging doorgevoerd die gelijktijdige districtsvorming mogelijk maakt. Hiermee beoogt men het beleid en de dienstverlening dicht bij de burger te houden en de fusieregelgeving vriendelijker te maken. De bekendmaking van de fusiebeslissing moet nu niet alleen in de besluitenlijst, maar ook op de webtoepassing van de gemeente plaatsvinden.

Leentje Osselaer plaatst vragen bij deze ontwikkeling: “Kunnen we garanderen dat de doelstelling van “nabijheid bij de burger” wordt bereikt? Bezorgdheid bestaat over een mogelijk verlies aan democratie en dienstverlening door districtsvorming, terwijl gemeenten steeds meer naar een gecentraliseerde aanpak neigen. Het is een uitdaging voor gemeenten zonder gemeentehuis om zich zo te organiseren dat fusies op lange termijn financiële voordelen opleveren, terwijl ook aandacht blijft voor kleinere regio's binnen de gemeenten. Sommige burgers hechten waarde aan persoonlijke ontmoetingen en fysieke aanwezigheid, dus is het essentieel om dit op andere manieren aan te pakken en aan te bieden."

Het Decreet Lokaal Bestuur speelt een belangrijke rol in het versterken van de lokale democratie en het verbeteren van de werking van lokale besturen. Het biedt een duidelijk wettelijk kader waarin gemeenten en OCMW's hun taken kunnen uitvoeren en de belangen van de burgers kunnen behartigen. Bovendien moedigt het de participatie van burgers aan en bevordert het de efficiëntie en transparantie van het lokaal bestuur in Vlaanderen.

Een belangrijk aspect van deze wijzigingen is de afweging of een fusie voordelig is voor jouw bestuur. Dit vereist eerst inzicht in de zwaktes en sterke punten van de eigen processen. Als de processen duidelijk en voldoende lenig zijn, kan er gezocht worden naar complementariteit met de processen van het andere bestuur.

TriFinance kan ondersteuning bieden op het gebied van procesmanagement en het in kaart brengen van de processen, met een team van consultants die voldoende financiële en strategische kennis hebben om besturen te ondersteunen waar nodig.